نقشه یابی مکان های ژنی کنترل کننده صفات کمی (qtls) مرتبط با مقاومت به خشکی در گندم دوروم triticum turgidum l. var durum)

در تحقیق حاضر به منظور شناسایی نواحی ژنومی پیوسته با تحمل خشکی در جمعیت f6گندم دوروم تحت دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی از 130 رگه درون زاد نوترکیب (f5:6) حاصل از تلاقی زردک × 249 (به ترتیب رقم بومی و ژنوتیپ بومی استان کرمانشاه، ایران) استفاده گردید. پس از تعیین ژنوتیپ افراد جمعیت، در مجموع 256 لوکوس نشانگری شامل ssr79، est-ssr11، aflp123، rapd39 و issr4 امتیازدهی شدند. نقشه اسکلتی اولیه شامل 71 لوکوس و در 15 گروه پیوستگی ایجاد گردید. نشانگرهای aflpو issrدرهیچ یک از گروه پیوستگی قرار نگرفتند و یا به دلیل قرار گیری در فواصل بسیار دور از نقشه پیوستگی حذف شدند. نقشه پیوستگی ایجاد شده، cm5/913 از ژنوم گندم دوروم را با میانگین فاصله نشانگری cm86/12، پوشش داد. تحت هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، 27 صفت مورفولوژیکی، فنولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. با روش مکان یابی فاصله ای (im)، در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی به ترتیب 117 و 96 qtlمعنی دار با مقادیر lodبیشتر یا مساوی 2 (2lod ?) شناسایی گردید. qtlهای پایدار در هر دو شرایط مورد ارزیابی برای صفات ارتفاع بوته، طول ریشک، طول برگ پرچم، تعداد دانه در خوشه، کلروفیل فلورسنس، طول پدانکل، تعداد روز تا ظهور خوشه، تعداد روز تا گلدهی و تراکم سنبله شناسایی شدند که بیانگر وجود مناطق ژنومی وابسته به پایداری این صفات تحت شرایط تنش خشکی می باشد. برخی از نشانگرها از جمله (bf483631, xcfd48, xgwm499, and xgwm495, xbarc68) چندین صفت از جمله تعداد دانه در خوشه، تراکم خوشه، وزن هزار دانه، طول برگ پرچم و تعداد روز تا ظهور خوشه را تحت هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی کنترل می نمودند که حاکی از سازگاری وسیع و دارا بودن پتانسیل استفاده جهت اصلاح به کمک نشانگر می باشد. تجزیه qtlبه روش دو لوکوسی در مجموع 12 qtlبا اثرات اپیستازی معنی دار افزایشی × افزایشی (aa) (p < 0.005)، برای صفات طول سنبله (195/0- و 506/0=aa)، طول ریشک (30/1- =aa)، شاخص برداشت (81/1- =aa)، آب نگهداری شده در برگ های بریده شده (90/1- =aa) و کلروفیل فلورسنس (020/0=aa) شناسایی نمود. اثر متقابل qtl× محیط (qe) برای هیچ کدام از صفات معنی دار نشد. این اولین نقشه ژنتیکی تهیه شده حاصل از تلاقی ژنوتیپ های بومی گندم دوروم استان کرمانشاه، با استفاده از نشانگرهای dnaبود. بنابراین می توان از آن برای شناسایی qtlهای کنترل کننده مقاومت به تنش های زیستی و غیر زیستی شایع در منطقه استفاده نمود. یافته های این تحقیق بیانگر این مطلب است که می توان از qtlهای شناسایی شده بخصوص qtlهای که مقادیر بیشتری از تغییرات صفات مورد مطالعه را توجیه نمودند برای افزایش کارایی انتخاب در گندم دوروم استفاده نمود. برای یافتن ارتباط بین نشانگرهای ناپیوسته با نقشه ایجاد شده وهر کدام از صفات اندازه گیری شده در هر دو شرایط از رگرسیون چند گانه استفاده گردید. نشانگرهای xmcaaeact350(برای صفت کلروفیل فلورسنس)، opd20-760(عملکرد دانه)، xmcccecga290 و xmcaaeact200(تعداد دانه در خوشه)، mcaaecga140 (ارتفاع بوته)، ubc51-850(محتوای آب نسبی برگ در مرحله دانه دهی) و xmcaaegtc320 (شاخص کلروفیل) به عنوان نشانگرهای پایدار در هر دو شرایط شناسایی شدند.